Basınç Kuşakları, Atmosfer içinde bulunan havanın yer yüzüne uyguladığı kuvvete atmosfer basıncı denir. Basınç ölçümü ilk defa İtalyan fizikçi Toriçelli tarafından deniz seviyesinde 15 derece sıcaklıkta 1 cm2'ye uygulanan kuvvet olarak bilimsel kayıtlara geçmiştir. Basınç ölçü birimi bar, ölçen cihaza barometre denir. Basınç kuşakları, Dünya üzerinde sıcak soğuk değişimlerinden etkilenir.
Basınç, alçak basınç (Siklon), yüksek basınç (Antisiklon) ve Ekvator kuşağı termik alçak basıncı olarak isimlendirilir. Bu basınç şekillerine Dünya'nın değişik yerlerinde rastlanır. Genel olarak sıcak bölgeler alçak basınç, soğuk bölgeler ise yüksek basınç etkisi altındadır.
Basınç kuşakları oluşturan etkenler
Mevsimsel değişimler; Ülkemizin bulunduğu kuşakta mevsim değişikliği yazın alçak basınç alanlarının oluşmasına, kışın yüksek basınç alanların oluşmasına neden olur. Bu değişiklikler enlem farklılıklarına göre kısmen değişir. Coğrafi konum gereği her mevsimin görüldüğü ülkemizde değişken basınç sistemlerinin olduğu söylenebilir.
Rakım yükseklikleri; Yüksek kesimlere çıkıldıkça atmosfer yoğunluğu azalır, bu durum yaşam için gerekli olan oksijen ve diğer gazların azalmasına, atmosfer basıncının düşmesine, havanın soğumasına ve atmosfer basıncının düşmesine neden olur. Bununla birlikte yer çekiminin azalmasına neden olur. (Uçaklar mümkün olduğunca basınçtan etkilenmemek için yüksekten uçar)
Sıcaklık değişimleri; Yağmur yağmadan önce kümülüs bulutlarının yer yüzüne yakın olduğunu görünce; hava yükseldi tabiri kullanırız.
Gerçek olan sıcak havanın yükselmesidir. Şöyle ki, sıcak havanın yükselmesi havanın soğuyarak sıkışmasına gazların moleküler yapılarında sıkışmalara neden olur. Bu durumda soğuk havanın ağırlaşmasına ve yere yaklaşarak basıncı artırmasına, dolayısı ile yüksek basınç alanı oluşmasına neden olur.
Yer çekimi; Deniz seviyesinde basınç daha fazladır. Yükseklere çıkıldıkça cisim hafifler. Ekvatorun Dünya çekirdeğinden uzaklığı yer çekiminin daha az görülmesine neden olur. Dolayısı ile basınç kutuplarda yüksek basınç, Ekvatorda alçak basın olarak görülür.
Basınç kuşakları nelerdir?
Dinamik basınç kuşağı; Dünya'nın günlük döngüsel hareketleri nedeniyle oluşur. Döngü gece gündüz oluşturur, Güneş ışınları güney yarım küreye 66 derece açı ile düşer. Bu durum güneyin her gün aniden ısınıp soğumasına neden olur. Burada ilginç olan Dünya'nın hızlı dönüşü ile sıcaklıkların bir bölgeye (Afrika Kıtası ve yakınlarına) sıkışması ile güneyde çöller oluşmasıdır. Sürekli oluşan bu durum çoğunlukla yüksek basınç olmak üzere dinamik basınç kuşaklarının oluşmasına neden olur.
Isın basınç kuşağı (Termik basınç); Ekvator bölgesinde oluşan basınç kuşağıdır. Dünya'nın döngüsel hareketi ile gündüz ve gecenin havayı soğutması ve ısıtmasından kaynaklanır. Bu bölge çoğunlukla alçak basınç altında olduğundan hava yükselir ve yağışlar artar. Termik basıncın kutuplardaki etkisi ise; Sürekli soğuk hava yüksek basınç alanı oluşturduğundan hava yükselmez ve yağışlar pek görülmez.
