Basınç, birim yüzeyine dik olarak etki eden kuvvet olarak tanımlanır. Bu kuvvet, maddeleri oluşturan molekülleri bir arada tutar. Katı maddeler eridiğinde hacimleri genellikle artar, donduğunda ise küçülür. Erime sırasında hacmin arttığı maddelerde basınç artışı erimeyi zorlaştırırken, erime noktasının yükseldiği gözlemlenir. Basınç azaldığında ise erime noktası düşer. Ancak bu durum her madde için geçerli değildir. Bazı maddeler donduklarında hacimleri artarken, eridiklerinde hacimleri küçülür.

Basıncın hal değişimine etkisi çeşitli örneklerle açıklanabilir. Örneğin, suyu buzluğa koyduğunuzda donarak bulunduğu kabın hacmini alır ve genleşir. Bu durumda suyun öz kütlesi azalır ve buz suyun yüzeyinde yüzer. Ağzına kadar dolu bir su şişesi buzluğa koyulduğunda, su donduğunda hacmi artacağından şişe patlayabilir. Yüksek dağların tepelerindeki karların yaz mevsiminde erimesinin nedeni, yüksek kesimlerde hava basıncının azalması ve bu durumun erime noktasını düşürmesidir.

Isı etkisiyle maddenin hal değiştirmesi mümkündür. Bu durumda dış basınç, hal değişimini zorlaştırabilir veya kolaylaştırabilir. Bu durum maddeye bağlıdır. Sıvı üzerindeki basıncın artması buharlaşmayı zorlaştırabilir. Kaynama ve buharlaşma farklı süreçlerdir; her durumda buharlaşma gerçekleşir ve molekülleri etkiler.

Erime sırasında hacmi artan bir madde, basınç arttığında zor erir, yani erime noktası yükselir. Örneğin, buz ve bizmut gibi maddeler erirken hacmi azalır. Bu nedenle basıncın artması erimeyi kolaylaştırır ve erime noktasını düşürür.

Sıvı yüzeyine etki eden dış basınç arttığında kaynama noktası yükselir. Dış basınç azaldığında ise kaynama noktası düşer. Dış basıncın artması kaynama noktasının yükselmesi, bazı durumlarda avantajlıdır. Tamamen kapalı ve hava almayan bir tencerede sıvı, dışarıdan ısı verilerek kaynatılamaz. Kaynama için bir miktar hava alması gereklidir. Düdüklü tencerede kaynama noktası yükselir ve yiyecekler daha kısa sürede pişer. Örneğin, düdüklü tencerede kuru fasulye 120 derecede daha hızlı pişer. Dış basınç azalırsa kaynama gerçekleşmez çünkü kaynama noktasına ulaşıldığında buhar yukarı çıkar ve tekrar yoğunlaşarak aşağı iner. Düdüklü tencerenin kapağını açarken buharlaşma fark edilir.