Basınç
Basınç, Dünya üzerindeki yaşam yer çekimi ve basınç sayesinde varlığını devam ettirmektedir. Basınç; Katı, sıvı ve gaz moleküllerinin birim alana uygulamış olduğu tazyik olarak ifade edilmektedir. Birim yüzeye katı, sıvı ve gazların uyguladığı bu etki birim alana düştüğünde bu alana bir kuvvet uygulanmış olur. Kuvvetin kaynağı ne olursa olsun yüzeye dik olarak etki eden bu kuvvete basınç kuvveti denilmektedir.
Fizikte yapılan hesaplamalarda basınç (P) sembolü ile gösterilmektedir. Basınç kuvveti ise (F) ile sembolize edilmektedir. Fizik ve matematik hesaplamaları yapılırken basınç ve basınç kuvveti arasında bağlantı; P=F/A şeklinde bulunmaktadır.
Basınç Türleri
Her cismin yüzey alana uygulamış olduğu basınç farklılıklar göstermektedir. Katı, sıvı ve gaz halindeki cisimlerin yüzey alanda sıkıştırılması sonrasında uygulamış olduğu basınç miktarları arasında farklılıklar yer almaktadır. Fiziğin temelini oluşturan basıncın birçok farklı türü bulunmaktadır. Bu türlerin hemen hemen hepsi farklı şekilde formüle edilerek yüzey alana uyguladığı kuvvet farklı şekilde hesap edilmektedir. Basınç türlerini şöyle sıralayabiliriz. - Katılar da Basınç; Katı cisimler ağırlıklarını bulunduğu zemine ileterek kuvvet uygular. Bu sebeple katı cisimlerin zemine uyguladıkları dik kuvvet ağırlığı katıların basıncını oluşturur. Aynı katı cismin yüzey alanı değiştirilmesi halinde basıncın büyüklüğünde değişme görülebilir.
- Sıvılarda Basınç; Sıvılar akışkan özellik taşıdığından dolayı bulunduğu kabın şeklini almaktadır. Bu nedenle sıvılarda basınç kesinlikle konulduğu kabın sıvı basıncı kadardır.
- Kapalı Gaz Basıncı; Gazlar uçucu özellik gösterdiğinden uyguladıkları basınç kapalı bulunduğu kap ve sıkıştırılması ile alakadardır. Gaz basıncı hesaplanırken kabın hacmi, sıcaklık ve gaz miktarı göz önüne alınarak uygulanan basınç hesaplanmaktadır. Yapılan araştırmalarda atmosferde bulunan gazların belirli bir ağırlığının varlığı tespit edilmiştir. Bu gazların yer yüzünde bulunan cisimlere uygulamış oldukları basınç türüne atmosfer basıncı olarak ifade edilmiştir.
Basınç Etmenleri
Uzmanların yapmış olduğu araştırmalar sonrasında hava basıncı belli başlı etkenler altında değiştiği tespit edilmiştir. Basıncı etkileyen etmenler ise; Sıcaklık, yükselti, hava yoğunluğu, yer çekimi, mevsim, dünyanın günlük hareketleri basıncın değişmesinde etkili olan etmenler arasında yer almaktadır. Basınç etmenlerinden sıcaklık mevsim değişiminden dolayı basıncın değişmesinde etkilidir. Çünkü ısınan hava genleşmesiyle yükselir. Böylelikle seyrelen gazların basıncı düşerek alçak basın alanı oluşmasına neden olabilmektedir. Ayrıca soğuk havalarda gaz moleküllerinin sıkışmasıyla birlikte ağırlaşan gazlar yer yüzüne doğru alçalmasıyla birlikte yüksek basıncı oluşmasında etkilidir. Basınç etmenleri arasında yer alan yükselti incelendiğinde ise yer yüzünden yüksek alanlara doğru çıkıldıkça gazların miktarı azalmasıyla birlikte basıncın düştüğü gözlemlenmiştir.
Basınç Tipleri
Yüksek Basınç (Antisiklon) ve Alçak Basınç (Siklon) olmak üzere iki tip basın tipi bulunmaktadır. Bu basınç tipleri incelendiğinden 1013 milibardan yüksek olan basınç tiplerine Yüksek Basınç (Antisiklon) denilirken, 1013 milibardan alçak olan basınç türlerine Alçak Basınç (Siklon) denilmektedir. - Alçak Basınç (Siklon): Basınç tipleri arasında yer alan siklon incelendiğinde hava yoğunluğu az olup, dinamik ve termik basınç merkezlerinde birbirine benzeyen hava hareketleri gözlemlenir. Yer yüzünde oluşan hava hareketini merkeze doğru gerçekleştirir. Bu nedenle merkez bölgeden çevreye doğru basıncın arttığı gözlemlenir.
- Yüksek Basınç (Antisiklon): 1013 milibardan yüksek olan basınç türü olan yüksek basıncın hava yoğunluğu oldukça fazladır. Bununla birlikte havada alçalıcı hareketler gözlemlenir. Yer yüzünde gözlemlenen hava hareketleri merkez üzerinden çevreye doğru yayılır. Termik yüksek basınç gözlemlenen bölgelerde hava kuru ve soğuktur. Dinamik yüksek basınç gözlemlenen bölgelerde ise hava kuru ve sıcaktır.
22.01.2024 01:37:49
Basınç ile ilgili bu madde bir taslaktır. Madde içeriğini geliştirerek Herkese açık dizin kaynağımıza katkıda bulunabilirsiniz. Sayfayı Düzenle
|
