Beton basınç dayanımı testinin amacı testin uygulandığı betonun dayanıklılık, gerilme ve deformasyon etkenleri arasındaki ilişkinin belirlenebilmesidir. Test uygulanan betonun yapımındaki malzemelerin şekil değiştirme ve üzerine uygulanan yük arasındaki ilişki belirlenmek istenirse o zaman yük yükleme esnasında mekanik bir kompresör ya da dijital deformasyon ölçü aletleri kullanılır.
Beton haricinde kullanılan diğer yapı malzemeleri karşılaştırılırsa beton diğer malzemelere göre daha yüksek basınca dayanabilmekte ve buna karşın çekme dayanıklılığı düşük bir yapı malzemesidir. Betonun çok fazla düşük olan çekme dayanıklılığı genelde fazla önemsenip dikkate değer bulunmaz. Üzerinde durulan en önemli özelliği basınç karşısında gösterdiği dayanıklılıktır. Beton basınç dayanımı testi değerleri için verilebilen örnekler için kullanılan beton örneği şöyledir;
28 gün boyunca suda bekletilmiş 15 cm çapında ve 30 cm boyunda olan silindir şeklindeki örneklerin eksenel basınç altında iken gösterdiği dayanım şeklinde tanımlanmaktadır. Gerilme cinsinden verilen dayanıklılık kırılma yük değerinin silindirin alanına bölünmesi ile elde edilir.
Beton basınç dayanımı için kullanılan beton örneğinin küp veya silindirik olmasının çatlama şekilleri
Türkiye'de ya da başka ülkelerde kullanılan beton örnekleri silindir yerine küp şeklinde olabilmektedir. Kullanılan beton örneğinin küp şeklinde olması sonucu değiştirmez çünkü küp şeklindeki örneğin gösterdiği dayanıklılık ölçüsü ile aynı betondan alınmış silindir şeklindeki örneğin gösterdiği değer arasında bulunan bağıntıyı belirleyebilmek için çok sayıda araştırma yapılmıştır.
Araştırmalar sonunda silindir betonun dayanımının küp şeklindeki betonun dayanımına oranının 0,80 0,85 olduğu saptanmıştır. Ama bazı durumlarda bu oranın 0,70 seviyesine düştüğü ya da 1,1 değerine yükseldiği saptanmıştır. Küp şeklindeki betonun sivri köşelerinde rötre sebebi ile gerilme yığılmaları olasılığı söz konusudur. Küplerin kullanıldığı deneylerde kırılmalar eğik çatlaklar oluşması ile başlamaktadır. Bu çatlaklar beton örneğinin piramit biçiminde kırılmasına neden olmaktadır. Eksenel olarak uygulanan kuvvet ile beton örneği ve presin tablası arasındaki sürtünme kuvvetinin yük eksenine dik olan kesme kuvvetleridir.
Silindir ya da küp şeklindeki beton örnekleri arasındaki basınç dayanım farkı
- Herhangi bir betondan alınmış 300 mm*160 mm ölçülerindeki beton örneğinin göstereceği dayanım 150 mm köşegen uzunluğu olan küp şeklindeki beton örneğinin dayanımından daha düşüktür. Bu durumun ana nedenleri şöyledir;
- Silindir biçimindeki beton örneğinin gerilme yoğunluk değerinin daha üniform olarak dağılması ve küp şeklindeki beton örneğindeki gerilmenin köşelerde daha yoğun olmasındandır
- Yük uygulayan yükleme yapan makina ve örnek arasındaki sürtünme kuvvetinin küp beton örneğinin daha etkin olması
- Beton basınç dayanımı testinin yapılması sırasında kırım ve döküm yönlerinin değişik olması
