Yüksek basınç ve alçak basınç kavramları günlük hayatımızda çokça karşılaştığımız kelimeler arasında değildir. Bunlar daha çok coğrafi terim olarak kullanılır ve "Atmosfer Basıncı" konu başlığının alt kategorisinde yer alır.
Atmosfer basıncı ise atmosferde bulunan çeşitli gazların yeryüzüne yaptığı basınca verilen isimdir ve bu basıncı ölçen alete ise "Barometre" adı verilir. Basıncın yeryüzüne uyguladığı kuvvet her yerde aynı değildir. Yerçekimi, yükselti, Dünya'nın günlük hareketi ve sıcaklık, atmosfer basıncını etkileyen faktörler arasındadır. Örneğin:
- Yerçekiminin fazla olduğu bölgelerde (kutup daireleri, kutup noktaları) basınç da fazladır. Yani yerçekimi ile basınç arasında doğru orantı vardır.
- Yükseltinin fazla olduğu yerlerde ise atmosfer basıncı daha azdır. Bunun sebebi yükseldikçe havadaki gazların yoğunluğunun da azalmasıdır. Yani yükselti ile basınç arasında ters orantı vardır.
- Dünya'nın günlük hareketi sonucu atmosferi oluşturan gazların yoğunluğu buna bağlı olarak artar veya azalır. Yani Dünya'nın günlük hareketi ile basınç arasında doğru orantı vardır.
- Sıcaklığın düşük olduğu bölgelerde ise basınç azdır. Bunun sebebi soğuyan havanın hacmi küçülür ve ağırlaşır, böylelikle yere yaptığı basınç artar. Yani sıcaklık ile basınç arasında ters orantı vardır.
Yüksek basınç ve alçak basınç etkileri
Basınç merkezleri arasından alçak basıncın
(siklon) etkili olduğu yerlerde, 1013 milibardan daha az atmosfer basıncına rastlanır. Bu alanlarda, hava hareketleri çevreden merkeze doğrudur ve yükselici hava hareketleri görüldüğünden yıllık yağış daha fazla olur buna bağlı olarakda bitki örtüsü gürdür.
Yüksek basınçların
(antisiklon) etkili olduğu yerlerde ise atmosfer basıncı 1013 milibarın üzerindedir ve sürekli alçalıcı hava hareketleri görülür. Hava hareketleri merkezden çevreye doğrudur. Bu basınç alanının etkili olduğu yerlerde gökyüzü bulutsuz ve güneşlidir bu sebeple kuraklık gibi etkilere sebep olur.
Yaz mevsiminde denizlerin karalara oranla daha sıcak olması, kış mevsiminde ise karaların denizlere göre daha soğuk olması basıncın etkilediği olaylar arasındadır. Bundan dolayı yazın denizlerin üzerinde kışın ise karaların üzerinde yüksek basınç merkezleri oluşur.
Ayrıca atmosfer basıncının sonucu olan hava hareketleri Kuzey Yarım Küre'de sağa, Güney Yarım Küre'de ise sola doğru sapar. Bunun sebebi Dünya'nın kendi etrafında yaptığı günlük hareketidir.
